Ngu Dylan Bettencourt
Ibhola ekhatywayo isoloko isetyenziswa njengesisulu kumdlalo wezopolitiko kwihlabathi liphela. Ilizwe iDemocratic Republic of Congo (DRC) alohlukanga kwezizenzo.
Osopolitiki basebenzisa ibhola ekhatywayo ukufumana inkxaso yabalandeli.
Zininzi iindlela zokusebenzisa ibhola ekhatywayo ukufumana inkxaso kwezopolitiko. UJoseph Kabila, owayengumomgameli ukusukela ngonyaka ka2001 ukuya ku2019, wayexhasa amaqela ebhola ekhatywayo ngemali ukulungisa igama lakhe elalikhangeleka lingcolile.
Nangona ixesha likaKabila kwi ofisi kamongameli laliphikiswa amaxesha amaninzi, ukuxhasa kwakhe amaqela angafumani nkxasomali kurhulumente kwamnceda wafumana amawaka abalandeli.
Noxa kunjalo, ukusebenzisa ibhola ekhatywayo njengesixhobo sezopolitiko kusebenza ngendlela ezimbini. Nangona ikuncedisa ufumane okufunayo, iyakwazi nokuthatha lonto ububambelele kuyo.
Amabala ebhola ekhatywayo eCongo anika iqonga kwimibutho ephikisayo nabalandeli bayo kulo lonke elalizwe, apho laphekwa khona icebo lokuqhankqalazela umbuso kaKabila, nalapho amaculo aphikisana noKabila ayeculwa ngentsuku zemidlalo emikhulu, itsho ingxelo yeqonga leendaba iThe Conversation.
Kodwa oku akwenzeki eDRC kuphela. Imidlalo yadlala indima enkulu ukuphikisana nombuso eZanzibar naseZimbabwe, kanye nangexesha lombuso wama Arab, iArab Spring.
Abathandi bezemidlalo abasoloko bemfameke ngendlela osopolitiki abacinga ngayo. Ngelixa abalandeli bekonwabela ukuxhaswa ngezimali kweqela labo, oku akuthethi ukuba kuyayitshintsha indlela abacinga ngayo ngezopolitiko.
Abalandeli abaninzi babemxhasa uKabila kuba eqhubekeka nenkxasomali yamaqela abo – esisikhali esinemiphini emibini ngenene.
Kwaye eyonanto ibalulekileyo kunenkxaso mali, yimpumelelo ebaleni. UGabriel Amisi owayengumxhasi ka Kabila, ngoku sele enesikhundla esiphezulu kumkhosi wokhuselo waseCongo.
Nangona wayetyholwa ngamatyala anxulumene nokunyhasha amalungelo oluntu, ukusukela ngonyaka ka2007 ukuya kunyaka ka2020 wayengu mongameli weqela iAS Vita Club, apho wafumana abaxhasi abaninzi.
Ngaphambi kokuba abengumongameli weliqela, eliqela laseKinshasa lalidlala kakubi kakhulu, kodwa uAmisi walikhulisa laphumelela iitumente ezintathu kwelalizwe.
Impumelelo yakhe yabalasela kakhulu, kangangokuba wathi kwinzame zakhe zokushiya kwesisikhundla, abalandeli baqhankqalaza bemcenga ukuba makahlale.
UAmisi wayedume kakhulu kangangokuba kwathi xa kuqhambuka uqhankqalazo kungafunwa uKabila, abalandeli beAS Vita, bawukhusela umzi kaAmisi iintsuku ezibalekayo.
Ukusetyenziswa kwebhola ekhatywayo njengesixhobo sezopolitiko kuyakwazi ukutshintsha izinto zikuhambele ngendlela okanye zenze imeko ibe maxongo uphulukane nolawulo. Ngenene le yindlela emtyibilizi.
Umfanekiso ongasentla: Ambala ebhola ekhatywayo eCongo
Imvelaphi yomfanekiso: Khmer Times
